گفت وگوی مشروح مهر با مرتضی اسدی-۲؛
اعتقادی به نظام استاد شاگردی ندارم
سایت رسمی سیامک یزدانجو: مرتضی اسدی هنرمند نقاش با اشاره به این که اعتقادی به نظام استاد شاگردی ندارد به برخی اشتباهات دراین زمینه اشاره و پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت آموزش هنر در ایران ارائه کرد.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ مرتضی اسدی هنرمند باسابقه نقاش، از دهه پنجاه کار خودرا بصورت جدی و حرفه ای از هنرستان هنرهای زیبای پسران آغاز نموده است. دیپلم نقاشی خودرا سال ۱۳۵۷ از هنرستان هنرهای زیبا گرفته و مدرک لیسانس نقاشی را از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۶۷ و فوق لیسانس ارتباط تصویری (تصویرسازی) را از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۵ دریافت کرده است. سال ۱۳۹۱ نیز دکترای خودرا در رشته پژوهش هنر از دانشگاه شاهد گرفت. او سابقه تدریس در دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دانشکده هنر دانشگاه اصفهان و دانشگاه سوره تهران را در کارنامه دارد و شاگردان بسیاری را تربیت کرده است که تعدادی از آنها بسیار نام آشنا هستند.
می توان گفت در آثار اسدی، طبیعت نقش اصلی را ایفا می کند اما طبیعت ذهنی اش در قالب فرم و فضای خلاصه شده تری نمود دارد که هر کدام مفهومی را منتقل می کنند. حس و حال و رنگ آثار مرتضی اسدی گرچه فضایی مینی مال دارد، اما حرف های ناگفته بسیاری را می توان با تأمل بیشتر، از این آثار درک کرد. در بخش اول گفت و گو با مرتضی اسدی که بهانه اش نمایشگاه آثار وی در گالری سهراب بود، درباره ی نمایشگاه و بحث آموزش هنر صحبت کردیم. در ادامه، بخش دوم و پایانی این گفت و گو را می خوانید.
* آقای اسدی نظر شما درباره ی تفکر انقلابی داشتن یک هنرمند نه به مفهوم وقوع انقلاب در جامعه، چیست؟
انقلاب یک تفکر است که یک سری هنرمند برمبنای باوری که ممکنست یک حرکت اجتماعی باشد یا یک ایدئولوژی خاص، آثاری را خلق کنند که به هر حال، سبب موضع دار شدن هنرمند می شود؛ هنرمندی که بی موضع باشد، هنرمند نیست. یک هنرمند باید یک مربع را نیز با موضع رنگ کند و فقط بحث ساختار مطرح نیست. بدین سبب اگر موضع را از یک هنرمند بگیرید، رسماً او را کشتید!
من شاید اصلاً حرفی نزنم اما تفکرم را در کارهایم دارم.
تفکر انقلابی نوعی ساختارشکنی است، یعنی پدیده و اتفاقات روزمره را بتوانید تغییر دهید و زمانی می توانید روزمره را خوب تغییر دهید که آنرا خوب بشناسید. یعنی هر پدیده ای که شناسایی، جست وجو و آنالیز شد، می توانید به یک فرم تازه تر هم به لحاظ مفهوم و هم ساختار تجسمی تغییرش دهید که این مهم، زحمت بسیار می خواهد؛ سختی، گرسنگی و بی پولی باید کشید، از جیب هزینه کردن و حمایت نشدن دارد و … از جانب دیگر به چند هنرمند خاص بها می دهند و آنها هم در همه موارد، آثاری را خلق می کنند! من ۶۶ سال سن دارم و ۵۰ سال است نقاشی می کشم و بطور قطع حرف من تأثیرگذار خواهد بود مگر این که کسی نخواهد گوش کند یا با زاویه نگاه کند و امثال من را دشمن بپندارد.
من تا هر جا که دلم بخواهد در مورد بچه هایی که برای این مملکت زحمت کشیدند چه آنها که زیر خاک رفتند، چه آنها که استخوان هایشان شکست، چه آنهایی که گوشه عزلت اختیار کردند و … کار انجام می دهم. ممکنست ظاهر تابلوهای من منظره و طبیعت باشد اما از همین ها در آثارم می گویم و نیازی ندارم خیلی رک در موردشان صحبت کنم، چونکه هر مخاطبی باید برداشت خودش را داشته باشد.
* منظورتان از این عده خاص که حمایت می شوند، برخی شاگردان خودتان نیز است؟
بگذریم، البته خیلی ها شاگرد من بوده اند. این شاگردان متعلق به یک سیستم و دانشگاه هستند که شاید یک یا دو ترم در دانشگاه شاگرد من بوده اند، من حتی پسرم را نیز شاگردم نمی دانم، یعنی من هیچ کس را مال خود نمی کنم. اعتقاد من این است که هر کسی به کلاس من می آید باید یاد بگیرد تا کاری که آموزش آنرا دیده و پذیرفته است، به شکل درستی جلو ببرد. البته می دانم هر کسی عقاید خودش را دارد اما من هیچ گاه مناسبتی و فرمایشی نقاشی نکردم و نمی کنم؛ اگر کاری همسو با جریان انجام دادم، اعتقاد و باورم بر انجام آن بوده است و پای کاری که کرده ام، می ایستم.
من تا هر جا که دلم بخواهد در مورد بچه هایی که برای این مملکت زحمت کشیدند چه آنها که زیر خاک رفتند، چه آنها که استخوان هایشان شکست، چه آنهایی که گوشه عزلت اختیار کردند و … کار انجام می دهم. ممکنست ظاهر تابلوهای من منظره و طبیعت باشد اما از همین ها در آثارم می گویم و نیازی ندارم خیلی رک در موردشان صحبت کنم، چونکه هر مخاطبی باید برداشت خودش را داشته باشد.
* اتفاقاً یکی از پرسش هایم همین مورد بود که خودتان زودتر به آن اشاره کردید؛ شما به عنوان هنرمند نقاشی که کارهای دفاع مقدسی در آثارتان کم نیست، روشی متفاوت از بیان را اختیار کرده اید که می خواستم توضیح بیشتری درباره ی آنها بدهید.
بالاخره من در کشوری زندگی کرده ام که هشت سال با جنگ عجین بود و هموطنان من کشته و شهید، اسیر، آواره و جانباز شدند و مگر می شود نسبت به این مساله بی تفاوت باشم؟
این تفاوتی که شما اشاره کردید، از این مورد نشأت می گیرد که در عین این که بین المللی فکر می کنم باید منطقه ای عمل کنم، چونکه زبان نقاشی، زبانی جهانی به حساب می آید و وقتی نقاشی من را نگاه می کنند، می گویند متعلق به شرق و خصوصاً ایران است و همه تلاش من همین است که هر مخاطبی اثر من را مشاهده کرد، بگوید که متعلق به یک ایرانی است و همین برای من کافی است، چون من می خواهم از فرهنگ مملکت خودم بگویم. ممکنست اشتراکات اجتماعی با برخی کشورها داشته باشیم اما متعلق به ما نیست و من اینجا در این کشور، می توانم بگویم ایرانی هستم. بدین سبب همه در این جغرافیا می توانند کار کنند و در خارج از ایران شاید بتوان یک اثر ساختارمند در رابطه با فرهنگ کشور مقصد خلق کرد!
* بدین سبب شما پیش از خلق یک اثر به مخاطب جهانی آن فکر می کنید. از چه زمانی به مخاطب جهانی فکر کردید؟
بله، من نزدیک به سی سال است که زبانی را برای نقاشی استفاده می کنم که می توانم هم جهانی صحبت کنم هم منطقه ای.
* آقای اسدی پیرو صحبت قبلی درباره ی توجه و حمایت بیش از هنرمندان، به اعتقاد شما وظیفه هنرمندان در این حوزه چیست؟
وظیفه هنرمندان، خلق اثر است و باید درست کار کنند. من هنر فرمایشی را قبول ندارم؛ منِ هنرمند تا جایی می توانم از یک ارزش دفاع کنم و این هنر درست است اما به اعتقاد من باید تا مدت زمانی به آن پرداخت. برای مثال الان از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه که اتحاد شوروی و انقلاب بولشویکی شکل گرفت، چه مانده است؟ تفکر بولشویکی الان منسوخ شده اما آیا ساختار هنر و نقاشی آن کشور نیز از هم پاشیده است؟ بله. هم اکنون، در روسیه نقاش و هنرمند حرفه ای و گردن کلفت نمی توان یافت چون هنرش زمین خورده است و این در شرایطی است که اوایل قرن ۱۹ هنر روسیه شاهکار بود. به اعتقاد من، باید فکر درستی برای هنر انقلاب اسلامی شود چونکه هنر و خصوصاً نقاشی انقلاب در دهه شصت به علت عدم پشتیبانی از آن، مُرد. در صورتیکه جدا از هر تفکری، هنر باید مورد حمایت قرار گیرد. به اعتقاد من، یک هنرمند باید رفتارش انقلابی باشد همانطور که انقلاب هم باید رفتار انقلابی داشته باشد، چونکه وقتی فساد و رانت وجود دارد چطور می خواهیم از هنر انقلابی صحبت نماییم و هنرمند باید چه مواردی را نادیده بگیرد! هنرمند اگر به مسائل اجتماعی و متأثر در جامعه بی تفاوت باشد، چطور می خواهد در این جامعه زندگی کند یا باید چه خلق کند!؟
اینها مواردی است که برخی مسئولان برنمی تابند؛ فرهنگستان هنر داریم که وظیفه اش برنامه ریزی کلان فرهنگ و هنر است که به اعتقاد من، به موازات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درحال کار است. حوزه هنری هم کارهای موازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می دهد و این در شرایطی است که من اگر مسئول بودم، حتما این سه ارگان فرهنگی هنری کشور را با هم ادغام می کردم. چرا باید این همه بودجه در سازمان های موازی صرف شود.
* پیرو صحبتی که در بخش اول گفت و گو درباره ی سیستم آموزش هنر در کشور داشتیم، می خواستم نظر شما را درباره ی وضعیت آموزشی هنرستان ها بدانم، چونکه شما قبلاً به سخت گیری های آموزشی در هنرستان هنرهای زیبا اشاره کرده بودید.
بله، سخت گیری در هنرستان هنرهای زیبا به قدری بود که من حتی نمره تک داشتم و چون هر هفته هم نمره ها را اعلام عمومی می کردند، آبروی بچه ها هم می رفت! این در شرایطی است که با عرض پوزش و با عنایت به این که دوستان خیلی زحمت می کشند، سیستم آموزشی فعلی در هنرستان هنرهای زیبا به سختی زمان ما نیست، چونکه ساختار متفاوتی اجرائی می شود. من نه سلطنت طلب هستم نه طرفدار آن دوران، اما هنرستان هنرهای زیبا در آن دوره زیر نظر وزارت فرهنگ بود و مسئولش هنر را می شناخت و از آن حمایت می کرد، به نحوی که هنرستان هنرهای زیبا آن زمان برای خودش یک دانشکده محسوب می شد. هم اکنون که هنرستان زیر نظر وزارت آموزش و پرورش است و می توان گفت نوعی پریشانی را تجربه می کند. به اعتقاد من، هنرستان هنرهای زیبا باید احیا شود و در این راه، حمایت خیلی بحث مهمی است که نادیده گرفته می شود و یک نکته مهم این است که الان هنرجوها برای تحصیل در هنرستان، باید شهریه پرداخت کنند!
به طور کلی، در بحث آموزش هنر هم اکنون مشکل داریم و این مساله به آموزش و پرورش یا غیره بر نمی گردد. ما در هنر، یک ظاهر داریم و یک باطن؛ ظاهری که می خواهیم برمبنای آن بگوییم هنر داریم، فایده ای ندارد چونکه هنر باید حمایت شود تا باطنش بروز کند و این هر نوع هنری شامل هنر فرمایشی، حزبی و … را در بر می گیرد. من حتی معتقدم اگر دیکتاتوری در هنر وجود داشته باشد، باید حمایت هم حتما وجود داشته باشد وگرنه هنرمند کاری انجام نمی دهد چون زور پذیر نیست.
* غیر از حمایتی که اعتقاد دارید حتما باید برای رشد هنر در نظر گرفته شود، چه پیشنهادی برای بهبود آموزش هنر دارید؟
به اعتقاد من که مدرسه هنر زیاد رفته ام، باید قوی ترین و باسابقه ترین معلم ها را برای پایه های ابتدایی آموزش قرار دهند چونکه پایه که محکم باشد، بقیه می توانند آنرا اداره کنند. بسیاری از معلمان هستند که اعتقادی به تدریس در پایه های اول را ندارند و در شان خود نمی دانند. در صورتیکه افراد باسابقه، باید پایه را تدریس کنند. این اشتباهی است که در دانشکده های هنری و هنرستان ها اتفاق می افتد و معلم بی تجربه و صفر کیلومتر را برای تدریس پایه قرار می دهند، بنابراین است که تعداد زیادی هنرجو داریم که چیزی از آنها بیرون نمی آید. جالب است بدانید طبق آمار موجود، بیشتر هنرجویان هنرهای تجسمی در دنیا را در ایران داریم. داکیومنت یا سند را نمی خواهم رد کنم اما اگر از نقاشی معاصر ایران عکس بگیرید، تعطیل خواهد شد! من به جرات می گویم افرادی هستند که از روی عکس کپی می کنند و بجای نقاشی جا می زنند! پس امر خلاقه و ذهنیت کجا قرار دارد؟
* آیا هنر نگارگری نیز در این مورد مصداق پیدا می کند؟
نگارگری مقوله ای جدا از این مباحث است، چونکه یک هنر سنتی است که تکرار زیاد دارد. نگارگرها اتفاقاً دوستان عزیزم هستند و من نیز جزو بهترین های نگارگری هنرستان هنرهای زیبا بودم اما به این علت آنرا کنار گذاشتم چون نمی توانستم ارتباطی بین آن و حرکت های چالشی اجتماعی پیدا کنم. البته در تکرار، گاهی اتفاق های خوبی می افتد، برای مثال فریدون جوقان هنرمند نگارگر و تذهیب کاری است که کارهای بسیار نوآورانه ای دارد.
* در بحث آموزش هنر، چندی است که خصوصاً در هنر خوشنویسی، نظام استاد شاگردی ترویج می شود. نظر شما در مورد نظام استاد شاگردی چیست؟ آیا یک هنرجو می تواند با استفاده از شیوه های این نظام آموزشی، مسیر رشد و ترقی را طی کند؟
هنر خوشنویسی به کمال رسیده است و دیگر نمی شود تغییر خاصی در آن ارائه کرد و از جانب دیگر همه شاگردان استاد امیرخانی و استاد خروش هم می خواهند شبیه به آنها بنویسند! این بدترین شکل آموزش است. من اعتقادی به نظام استاد شاگردی ندارم؛ واقعاً «مرید و مراد» به چه معناست؟ منِ نقاش، یک شخص دیگری را شبیه به خودم تکثیر کنم!؟ اصلاً اعتقادی به این شیوه آموزش هنر ندارم چونکه معتقدم باید اصول و راه و روش را به یک هنرجو یاد بدهم تا خود او بدنبال چیزی که مورد علاقه اش است، برود و شخص دیگری را که حتی ممکنست از من بهتر باشد، پدید آورد. یعنی چه که مرتضی اسدی، شخص دیگری را شبیه به خودش تکثیر کند! من حتی نگذاشتم پسرم هم شبیه به خودم باشد. شاگردی که شبیه به معلمش شود، هیچی نخواهد شد بلکه باید از استادانش عبور کند.
همچنان که من هم از معلم خوب خودم که بسیار از او یاد گرفتم، عبور کردم؛ البته تا جایی درحال تکرار کارهای او بودم که این تکرار برای مدت زمانی محدود، کافی است. اما همیشه می گویم که اگر استاد یعقوب عمامه پیچ در دوره دانشگاه من نبود، چیزی یاد نمی گرفتم؛ پایه های هنری من توسط این استاد توانا شکل گرفت و خوشحالم زحمت هایی که برای امثال من کشید، هدر نرفت.
* آقای اسدی دیدگاه شما درباره ی اقتصاد هنر و حراج های هنری خصوصاً حراج تهران چیست؟
حراج هنری و اقتصاد هنر را با سازوکارهای خودش قبول دارم، چونکه ما فروش آثار هنری را بلد نیستیم. اگر خود من بلد بودم، برای فروش آثارم نمایشگاه نمی گذاشتم. فروش اثر هنری توسط گالری دار آگاه و حرفه ای صورت می گیرد و حتی دلال هم نمی تواند اثر هنری بفروشد. اقتصاد هنر هم یک نوع علم است که باید شکل بگیرد؛ تجارت باید خوب کار کند و سرمایه هم باید باشد نه اینگونه که طرف بساز و بفروش است و پولش را می خواهد به عرصه تجسمی بیاورد! باید فرهنگ درست حکم فرما شود و اگر این طور نشود، هر پولی به تجسمی بیاید، این عرصه را فاسد می کند.
* آیا هم اکنون فساد وارد هنرهای تجسمی شده است؟ و آیا در حراج تهران یا حراج های دیگر اتفاق افتاده است؟
با عرض معذرت، بله این اتفاق افتاده است؛ فرقی نمی کند در حراج تهران یا در حراج های دیگر این اتفاق افتاده باشد که من بصورت صریح در مورد حراج تهران انتقادهایی داشته ام، ولی به جدیت می گویم که حراج تهران در نمایش و پرزنت کردن خود، موفق عمل کرده است. علیرغم این که ما دوست نداریم هر کاری را در حراج تهران ببینیم، اما آنها می گویند حراج، بازار هنری است و بازار سازوکار خودرا دارد که برمبنای سلیقه خریدارانش شکل گرفته است. به نظر من، چون بازار را ما نمی شناسیم، نقاش باید کار خودش را کند و بقیه را به گالری دار حرفه ای و مجموعه داران آگاه بسپارد.
در هر حال، حراج هنری باید در کشور برقرار باشد تا هنرمندان برای ارائه آثارشان به آن جا مراجعه کنند، گرچه باندبازی ها، رفاقت ها و گروه ها، نقش گالری دارها و … در این حوزه وجود دارد. من تابحال در گالری ها فروش خوبی نداشتم و در آخرین حضورم در حراج تهران هم ۲۶ میلیون تومان فروش داشتم. خودم هم بلد نیستم تابلویم را بفروشم و نه آن جاهایی که نمایشگاه گذاشتم، فروش خوبی داشتم. اگر اقتصاد و سرمایه گذاری بلد بودم که نقاش نمی شدم! آرزوی من این است که اینقدر نقاش در ایران تربیت شود که من جرات نکنم بگویم نقاش هستم و تعارف هم ندارم اما متاسفانه خیلی ها زود می آیند و زود هم می روند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب