نواهای محرم به روایت مهر-۵؛
از پیش خوانی در ماه صفر چه می دانیم؟
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو هنر پیش خوانی یکی از گونه های آوازی و موسیقایی در رابطه با ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا و ماه صفر است که متاسفانه طی سالهای گذشته به هنری منسوخ تبدیل گشته است.
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: پرداخت کامل به آواها و نواهای در رابطه با ایام سوگواری شهادت حضرت سیدالشهدا در گذرگاه تاریخ بطور حتم نیازمند بررسی های همه جانبه ای است که انعکاس آن در گزارش های رسانه ای طبیعتاً فقط محدود به بازتاب چکیده ای از این اقیانوس بیکران می شود.
شرایطی که باآنکه در این سال ها به علت بعضی نگاه های تحریف یافته، غیر علمی و ممزوج یافته با برخی دیگر از گونه های موسیقایی توسط برخی از آواگران و ذاکران حسینی به سمت و سوی دیگری رفته و خوب یا بد با استقبال مخاطبان هم روبرو شده، اما می تواند نمایشگر قدرت و عظمتی باشد که این نوع موسیقی ها به واسطه الهام از حماسه عظیم و تا ابد ماندنی عاشورا و البته نبوغ و استعداد مثال زدنی هنرمندان ایرانی دربرگیرنده ابعاد متنوع و جذابی هستند که گوش هر شنونده ای را نوازش می کند. و ای کاش تعداد بیشتری از ذاکران، نوحه خوانان و راویان موسیقایی این بخش مهم از تاریخ در خوانش آنچه به عزاداران و ارادتمندان حضرت سیدالشهدا (ع) عرضه می دهند، از این گنجینه گرانبها بهره مند شوند.
آنچه در سلسله گزارش های «نواهای محرمی به روایت مهر» پیش روی خوانندگان قرار گرفته، فقط بخشی از اقیانوس بیکران موسیقی نواحی ایران در حوزه نواها و نغمات مذهبی است که بخشی از آن با تاکید بر ملاحظات و روایت مکتوب جهانگیر نصری اشرفی از پژوهشگران و نویسندگان شناخته شده موسیقی نواحی ایران در مجموعه صوتی و پژوهشی «موسیقی مذهبی شیعیان ایران» که چند سال قبل توسط نشر «ماهور» به مدیریت محمد موسوی انتشار یافته، به رشته تحریر در آمده و الان با اجازه ناشر در دسترس مخاطبان قرار می گیرد.
«پیش خوانی» یک هنر درحال انقراض اما بسیار ارزشمند
در پنجمین روایت از این نوشتار رسانه ای سعی شده تا ضمن عرضه توضیحاتی اجمالی از گونه «پیش خوانی» بعنوان یکی از نواهای مهجور و درحال انقراض نواهای آیین به عرضه نمونه هایی از آن هم پرداخته شود. این مجموعه لحن ها و قطعات مورد استفاده مشتمل بر قطعاتی از نوحه ها و پیش خوانی های رایج در چند شهر کشور است.
جهانگیر نصری اشرفی درباره مقوله «پیش خوانی» توضیح داده است: «پیش خوانی ها به صورت مستقیم با تغییر متن و اشعار، از تصانیف رایج موسیقی ردیفی دریافت شده اند و یا تعزیه خوان های مبدع چنین آهنگ هایی را مبتنی بر تصنیف های ردیفی خلق کردند. پیش خوانی از چند دهه پیش منسوخ شده و در تعزیه خوانی های کنونی مورد استفاده قرار نمی گیرند.
وی با تعریف مختصری از پیش خوانی، بعضی از اصطلاحات در ارتباط با آن و نوحه خوانی که در گزارش های بعدی «نواهای محرمی به روایت مهر» به صورت مبسوط تری به آن پرداخته خواهد شد، گفته است: پیش خوانی آوازی با متر معین و تصنیف گونه است که در گذشته قبل از آغاز مجالس تعزیه، به خاطر اعلام آغاز شبیه خوانی و فراخواندن مردم به تماشای آن، بر روی بام های بلند و گاه به صورت سیار در کوچه پس کوچه های آبادی ها و محله ها اجرا می شد. این گونه نغمه ها مأخوذ از تصنیف ها و ترانه های متداول بوده و اشعار آنها به فراخور مضامین تعزیه تصنیف می شده است.
شرایط اجرای «پیش خوانی» در مجالس تعزیه خوانی
این پژوهشگر در توصیف شرایط اجرای «پیش خوانی» معتقد است: در جریان شکل گیری و تکامل تعزیه، علاقه به اجرای پیش خوانی ها منجر به پیدایش تصانیفی بدیع و پرتعداد شد. پیش خوانی ها از نظر نحوه اجرا، مکان اجرا، مجریان و موقعیت کاربرد آنها نسبت به هم متفاوت بودند. از همین رو این گروه از الحان در بعضی مناطق به صورت انفرادی و در بعضی دیگر از نواحی تعزیه خیز به صورت گروهی به اجرا در می آمد. شرایط سنی مجریان هم با چنین تفاوت هایی روبه رو بوده و گاهی دختران نابالغ در همسرایی های پیش خوانی مشارکت می کردند.
مکان اجرای پیش خوانی هم با تفاوت هایی همراه بود، بنا بر مسائل فوق این جز از تعزیه در نواحی مختلف حتی از نامهای گوناگونی چون پیش خوانی، پیش واقعه، نوحه، شور حسینی، نوحه عمومی، نوحه اخبار، کلّه پشت بامی و غیر برخوردار بوده و ضمن تفاوت در عنوان، با اختلافاتی در نحوه و شکل اجرا هم همراه بودند.
فرم اجرایی پیش خوانی عموماً از دو شکل مشخص برخوردار بود، یک نوع از پیش خوانی از آغاز تا انجام آن به صورت همسرایی و هم خوانی دسته جمعی اجرا می شد، در اجرای دوم یک نفر بعنوان سرخوان بخش اصلی و عمده اشعار را اجرا نموده و گروهی دیگر در ترجیع بندها و یا گوشواره های شعر با سرخوان همراهی نموده و به مبادله آوازی می پرداختند.
لازم به ذکر است که پیش خوانی هایی که متن آنها در رثا یا وصف مصیبت هریک از امامان و اولیا و خاندان باشد با نام افراد مذکور نامگذاری می شود، به صورت نمونه، پیش خوانی هایی چون پیش خوانی امام، پیش خوانی حر»، «پیش خوانی مسلم»، «پیش خوانی ابوالفضل» در رثای شخصیت های مورد اشاره و وصف آلام، ستم ها و رنج هایی است که افراد مذکور متحمل شدند.
«پیش خوانی عمومی» در برگیرنده چه مفهومی است
متن بعضی از پیش خوانی ها روایت ماه محرم، وقایع صحرای کربلا و مضامینی عام در ارتباط با رویدادها و سرگذشت امام بوده و بنابراین با عنوان پیش خوانی عمومی شناخته می شدند. این نوع پیش خوانی ها جهت همه مجالس تعزیه مورد استفاده قرار می گرفتند.
البته برخلاف پیش خوانی هایی که به نام افراد و یا به مبحث خاصی اختصاص داشتند، تنها در همان مجالس تعزیه کاربرد داشته اند. به صورت مثال پیش خوانی امام فقط در مجلس تعزیه شهادت امام مورد استفاده قرار می گرفت.
برای شنیدن «پیش خوانی عاشورا» در دشتی با صدای محمدحسین تقی زاده اینجا، برای شنیدن «پیش خوانی عمومی» در افشاری با صدای فرخ زند کریمی اینجا و برای شنیدن «پیش خوانی حر» در دشتی با هنرمندی محمدحسین تقی زاده اینجا را کلیک کنید.
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب