گفت وگوی سایت رسمی سیامك یزدانجو با بهرام دهقانیار
نون خ، افعی تهران و نقض حقوق آهنگسازان!
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو، چند سالی می شود که سریال های شبکه نمایش خانگی از جایگاه مهمی در میان مردم برخوردار شده است و درصد زیادی از ایرانیان حتی در خارج از کشور، سریال های شبکه نمایش خانگی را دنبال می کنند. در این سریال ها اما بازی های عجیبی با موسیقی می شود؛ درست همانند تلویزیون یا بعضی از آثار سینمایی!
این اتفاقات عجیب عموما به رعایت حقوق کپی رایت مربوط هستند، حال گاه امکان دارد یک اثر موسیقی را بدون اجازه صاحب اثر و پرداخت حقوق مادی و معنوی، در فیلم خود پخش کنند و یا این که از هر آهنگ خارجی که عشقشان بکشد، استفاده نمایند.
البته که چنین رفتارهایی با آثار موسیقی در ایران، چندان اتفاق عجیب و جدیدی محسوب نمی شود و بعضاً امکان دارد یک سریال تلویزیونی چند فصلی مانند «نون خ» طی سالهای مختلف چند بار با این حواشی رو به رو شود.
درحقیقت سه سال پیش (فروردین ۱۴۰۰) در بخش پایانی از فصل سوم سریال تلویزیونی «نون خ»، ترانه قدیمی «لیلیم لی» با صدای حسین صفامنش و آهنگسازی صادق آزمند پخش شد؛ آهنگی که در واقع بازسازی یک موسیقی ترکیه ای با شعری کُردی بود و در همان زمان حتی شهرام ناظری را هم به انتقاد وا داشت.
البته که بعدا صادق آزمند ـ آهنگساز سریال «نون خ» ـ در رابطه با شباهت موسیقی قطعه ای که در چارچوب این سریال پخش گردید با نمونه ترکیه ای آن، به ایسنا توضیح داد که «موسیقی قطعه «لیلم لیل» اصالتی کُردی دارد. امکان دارد برخی بعد از گوش دادن اثر در تیتراژ پایانی سریال، قطعه بازخوانی شده توسط ابراهیم تاتلیس (خواننده ترک) برایشان یادآوری شود، ولی این خواننده به علت کُرد بودنش چندتا از ملودی های فولکلور کردی همانند «لیلم لیل» را به ترکی برده است.»
بیشتر بخوانید:
اظهار نظر شهرام ناظری در رابطه با موسیقی «نون خ ۳»
چرا موسیقی «نون خ» یادآور قطعه خواننده ترکیه ای بود؟
چرا نباید از موسیقی ترکیه برای «نون خ» استفاده کرد؟
همانطور که پیش تر اشاره شد، حواشی موسیقی سریال «نون خ» بعدا هم ادامه پیدا کرد و همین سال جاری حسین صفامنش که سه سال قبل برای این سریال خوانده بود، بعد از پخش آخرین قسمت های سریال تلویزیونی «نون. خ» به کارگردانی سعیدآقاخانی، با انتشار ویدیویی نسبت به استفاده آثارش در سریال «نون. خ» اعتراض کرد و اظهار داشت: «به زودی پیگیری قانونی و قضایی نسبت به این مورد را آغاز خواهد نمود.»
با این وجود مهدی فرجی تهیه کننده سریال «نون. خ» بعدا در واکنش به این اتفاق اظهار داشت: «ما در قسمت کولبرها از موسیقی آقای صفامنش استفاده کردیم، البته نافی مبحث مالکیت معنوی نیستم ولی تصورم نبود شکایت کنند. فکر می کردم او زنگ می زند و می گوید دمت گرم وقتی به کولبرها پرداختی از این قطعه استفاده کردی. حتما برای جبران ماجرا در خدمت هستم. در این ۲ فصل قبلی تلاشی هم صورت گرفت که بتوانیم با او مذاکره نماییم.»
و اما از «نون خ» هم که بگذریم، به تازگی در شبکه نمایش خانگی، سریال محبوبی به نام «افعی تهران» به کارگردانی سامان مقدم پخش گردید که در آن از آثار موسیقی مشهور جهان همچون «رولینگ استونز»، «دکیور» و... استفاده می شد!
درحقیقت با توجه به آثار پیشین سامان مقدم، گویا کارگردان بسته به سلیقه خود در موسیقی، در فیلم هایش از هر آهنگی که دوست دارد و از شنیدن آن لذت برده استفاده می نماید. شاید در ابتدا بسیاری این اتفاق را مثبت به شمار بیاورند و سوال کنند مگر چه ایرادی دارد؟ اتفاقا این گونه با آثار مشهور و خوب بهترین گروههای جهان آشنا می شویم!
البته که این فرضیه اصلا غلط نیست و در خیلی از فیلمها و سریال های خارجی هم از آثار موسیقی متفاوتی در هر سبک و سیاقی استفاده می شود که عموما هم حال خوبی را به مخاطب منتقل می کند و در خیلی از موارد هم بمحض پخش اثر، نام آهنگ و گروه یا خواننده زیرنویس می شود.
اتفاقا در چنین مواردی مخاطب با یک اثر جدید و با کیفیت موسیقی آشنا می شود و یا اگر از قبل آشنا بوده، برایش تجدید خاطره می شود. از طرفی هم اگر گروه و هنرمند کمتر شناخته شده باشند، استفاده از اثر آنها در یک فیلم و سریال جهت معرفی آنها مفید می باشد و اگر هم آن قطعه موسیقی از یک گروه خیلی معروف باشد، این گونه مردم باری دیگر آن قطعه موسیقی را در درگاه های موسیقی گوش می کنند و آن قطعه موسیقی را به بالای جدول ها می رسانند و به نحوی برای آن گروه پول سازی می کنند.
نمونه این اتفاق دو سال پیش برای «متالیکا» رخ داد، بگونه ای که آهنگ «ارباب خیمه شب بازی» (Master of Puppets) از این گروه محبوب در سریال «چیزهای عجیب» پخش گردید و این آهنگ اولین جایگاه خویش را در چارت موسیقی ۴۰ آهنگ محبوب بریتانیا در رتبه ۲۲، به دست آورد.
اما فراموش نکنیم که این نوع استفاده از آثار موسیقی در آثار تصویری خارج از ایران، حتما همراه با پرداخت حقوق مادی و معنوی بوده باوجود این که استفاده از این آثار برای خواننده ها و گروههای موسیقی درآمدزا خواهد بود! ولی اگر همین اتفاق در ایران صورت بگیرد، در اغلب موارد نه تنها خبری از پرداخت حقوق صاحب اثر نیست، بلکه حتی به صورت تلفنی هم اجازه ای کسب نشده حال استفاده از آثار موسیقی خارجی که بماند!
در این خصوص اما گپ و گفتی داشتیم با بهرام دهقانیار (آهنگساز) تا این ماجرا را از زاویه دید او هم بررسی نماییم.
در ابتدا از این هنرمند سوال کردیم که استفاده از آثار موسیقی غیر فارسی زبان در فیلمهای ایرانی تاثیری در جذب مخاطب دارد؟
او پاسخ داد: بدون شک موثر است و کارگردان ها و تهیه کننده ها می دانند که یک قطعه موسیقی آشنا می تواند در جذب مخاطب موثر باشد. این امر صرفاً هم به ایران محدود نمی شود و در فیلمها و سریال های خارج از ایران هم این نوع بهره را از موسیقی می برند. البته که در خارج از ایران در ازای استفاده از یک قطعه موسیقی که تیمی با سختی آنرا تولید کرده است، تهیه کننده حتما باید برپایه درآمد میلیونی که کسب می کند، درصدی را به صاحبان آثار موسیقی که از کارشان در فیلم خود استفاده کرده، پرداخت کند.
دهقانیار در رابطه با رعایت حقوق کپی رایت در ایران می گوید: حقوق کپی رایت در خیلی از کشورهای جهان، بسیار سختگیرانه است ولی در ایران حتی پیش از انقلاب هم قانون کپی رایت خاصی نداشتیم و این نوع سواستفاده ها صورت می گرفت. البته موارد نادری در داخل ایران داشته ایم که تهیه کننده یا کارگردان یک فیلم، با سازنده اثر موسیقی یا خواننده آن تماس گرفته و از او جهت استفاده از اثر موسیقی اش کسب اجازه کرده اند و یا بعضاً مبلغی را پرداخت کرده اند. ولی به هر حال این امر باید قانونمند شود و هر کسی نباید این اجازه را به خود بدهد که از آثار موسیقی هر گونه که می خواهد استفاده نماید.
او ادامه می دهد: زمانی یک قطعه موسیقی متعلق به کسی نیست، مثلاً یک قطعه موسیقی فولکلور که نه سازنده و نه ترانه سرای آن مشخص است که در این مورد هر جای دنیا هم که باشد استفاده از آن قطعه موردی ندارد. گاه هم یک اثر موسیقی بعنوان اثری با مالکیت عمومی (public domain) تلقی می شود که تکلیف این نوع آثار هم مشخص است، ولی زمانیکه منبع اثر مشخص است، حداقل کاری که تهیه کنندگان فیلم و سریال می توانند انجام دهند، اینست که با سازنده و صاحب اثر تماس بگیرند، برای استفاده از اثر آنها کسب اجازه و به صورت توافقی مبلغی را پرداخت کنند تا بتوانند از آن اثر موسیقی استفاده نمایند.
این هنرمند موسیقی در رابطه با علت استفاده از آثار موسیقی خارجی در فیلمها و سریال های ایرانی اظهار داشت:
با شناختی که از کارگردان های خودمان دارم؛ چون قبلا آهنگی را شنیده و با آن ارتباط برقرار کرده اند، دوست دارند آن حسی را که خودشان تجربه کرده اند با بینندگانشان هم به اشتراک گذارند. درصورتی که کار درست اینست که به آهنگساز یا تیم موسیقی که در اختیارشان هست و با او کار می کنند، آهنگ مورد نظر را معرفی کنند و از آنها بخواهند اثری از همان جنس برای فیلمشان بسازند؛ چونکه به هر حال در ایران امکان پرداخت حقوق هنرمندان و خوانندگان خارجی وجود ندارد، پس بهتر است که از آثار موسیقی اورجینال استفاده نمایند.
در ادامه از این هنرمند سوال کردیم که آیا بهتر نیست در چنین مواردی، از آثار موسیقی گروههای مستقل ایرانی که با فضای فیلم همخوانی دارد، در صورت پرداخت حقوق آنها استفاده شود؟
او اظهار داشت: با این امر موافقم و کاملا اعتقاد دارم که باید از گروههای مستقل و خلاق موسیقی حمایت شود. مساله اینست که آیا آن تهیه کننده یا کارگردان دارای این بسط اطلاعاتی هستند که در جریان باشند چنین افرادی هم فعالیت می نمایند و میتوان از آثار آنها به جای آهنگ های خارجی استفاده کرد؟
این آهنگساز افزود: تهیه کننده و کارگردان باید یک مشاور موسیقی آگاه داشته باشند که انتخابهای مناسب ایرانی را به آنها معرفی نماید تا بر آن اساس بتوانند آهنگ مورد نظر خویش را انتخاب و با پرداخت حقوق هنرمندان موسیقی، در فیلم خود استفاده نمایند. البته مشاور موسیقی خود می تواند موسیقیدان باشد ولی طی فیلم آهنگسازی بر عهده او نباشد، به هر حال مشاور موسیقی یک تخصص و رشته در موسیقی امروز است.
او خاطرنشان کرد: نقض حقوق صاحبان اثر، به خاطر نبود مشاور موسیقی در تولیدات نمایشی ایران است. باید فردی بعنوان مشاور موسیقی باشد تا با شناختی که از تمام گروههای زیرزمینی یا گروههای موسیقی مجوزدار ایران دارد، جنس موسیقی مورد نیاز کارگردان و تهیه کننده را به آنها معرفی نماید.
در انتها از او پرسیدیم که مبلغ حق الزحمه یا حقوق کپی رایت به چه صورت است که تهیه کنندگان از آن گریزان هستند؟
دهقانیار اظهار داشت: به شکل دقیق نمی دانم؛ چون برپایه مقررات بین المللی کپی رایت، با توجه به شرایط مختلف مانند «کیفیت اثر، میزان شهرت آن، ترانه، قدمت، میزان فروش آن در دوره خود و دوره های بعدی و تورم اقتصادی در هر برهه زمانی»، مبالغ متفاوتی به خالق اثر، صاحب اثر و دیگر عوامل تولید تعلق می گیرد و همه چیز کاملا نسبی است.
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب