خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار– ۶۹؛
وقتی وضعیت سفید وضعیت مهمی شد
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو، موسیقی متن و تیتراژ سریال وضعیت سفید به کارگردانی حمید نعمت الله، آهنگسازی سهراب پورناظری و خوانندگی علیرضا قربانی یادآور روزهای خاطره ساز موشک باران در دوران دفاع مقدس است.
دریافت 5 MB
خبرگزاری مهر-گروه هنر-علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف الزامی ایجاد می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای خیلی از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع باردیگر به آنها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که بعد از شروع و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در ایام جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که بصورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آنرا دنبال کنید.
در شصت و نهمین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال «وضعیت سفید» به نویسندگی هادی مقدم دوست، کارگردانی حمید نعمت الله، تهیه کنندگی محمدرضا شفیعی، موسیقی سهراب پورناظری و خوانندگی علیرضا قربانی رفتیم. مجموعه ای داستانی که به سال ۱۳۹۰ از شبکه یک سیما پخش و به قدری مورد توجه مخاطبان و منتقدان سرسخت سریال های تلویزیونی قرار گرفت.
سریالی که وقتی همچنان پس از گذشت بیش از یک دهه از ساخت و پخش آن به بهانه های مختلف از شبکه های مختلف تلویزیون پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، مخاطبانش را مبهوت تماشای سریالی می کند که به مفهوم واقعی کلمه از صدر تا ذیل آن سراسر خاطره است و خاطره؛ خاطراتی که با درک درست تمامی دست اندرکاران سریال از نویسنده و کارگردان گرفته، تا بازیگر و سایر عوامل اجرائی، سریالی را تقدیم نگاه مخاطبان کرد که قطع به یقین عوامل تولیدکننده آن با در نظر گرفتن تمام فراز و نشیب هایی که در تولید این مجموعه داشتند از آن به عنوان برگ درخشانی در کارنامه و پیشینه کارهای خود قلمداد خواهند کرد.
سریال «وضعیت سفید» مجموعه ای ۴۲ قسمتی بود که محور اصلی داستان آن حول محور زندگی چند خانواده ایرانی در روزهای موشک باران تهران خصوصاً زمستان سال ۱۳۶۶ باز می گردد. هنگامی که اعضای خانواده ای پرجمعیت که حدودا همه با هم قهر هستند و اختلاف دارند، برای دوری از حملات دشمن، ساکن باغ مادرشان در روستایی واقع در حومه تهران می شوند.
روستایی که مدرسه اصلی آن تبدیل به محل اسکان قسمتی از اهالی جنگ زده شده است. استقرار این خانواده در باغ و هم جواریِ آنها با مردم روستا که در اوج همدلی به سر می برند، حوادث گوناگونی را برای خانواده رقم می زند که موجب درک آنها از مشکلات یک دیگر و ریشه های بی اهمیت اختلافات شان می شود. آنها در ضمن این ماجراها درمی یابند که استعداد کمک و یاری به یک دیگر را دارند. اما هستهٔ مرکزی و نقش اول داستان نوجوانی به نام امیرمحمد (یونس غزالی) است که اتفاقات جالبی برای وی می افتد و داستان های گوناگونی که بقیهٔ اعضای خانواده با یک دیگر دارند بصورت موازی قصه را پیش می برد.
عرفان ابراهیمی (رضا)، مونا احمدی (شیرین)، افسانه بایگان (محترم)، ابوالفضل پورعرب (بیژن)، ناز شادمان (پوری عروس)، افسانه چهره آزاد (سیما)، سیما خزرآبادی (شهناز)، امیرحسین رستمی (فراز)، شیرین زنگنه (مادر شهاب)، حمیرا ریاضی (مهناز)، اسماعیل سلطانیان (بهرام)، علی سلیمانی (بهزاد)، فرهاد شریفی (همایون)، شهین تسلیمی (احترام)، شیرین شهباززاده (همدم)، ناصر شهریاری (ناصر)، عباس غزالی (بهروز)، یونس غزالی (امیر)، امیر کاظمی (شهروز)، لیندا کیانی (منیره)، سهیلا گلستانی (منیژه)، پوراندخت مهیمن (افتخار)، رابعه مدنی (مادربزرگ)، عزت الله مهرآوران (هوشنگ)، اصغر نقی زاده (عباس)، سارا همتی (مینا)، رویا جاویدنیا (سهیلا)، سید امیر کاظمی (شهروز)، یونس کفاشیان (امیر)، شهنوش شهباز زاده (همدم)، سپهر حیدری نژاد (شهاب)، شکرالله حسنی (فراش مدرسه)، سید جواد هاشمی (احمد)، اصغر نیک ورز (پیر مرد روستایی)، امین حیایی (پسر همسایه)، دانیال عابد (شهرام)، ملکه خانم شریعت پناهی (حشمت سادات)، رحمان تقی پور (صاحب رستوران)، پرویز سنگ سهیل (خلافکار)، میثاق جمشیدی (خلاف کار)، پریسا محمدی (الهه)، محمد علی مژده ی (سمسار)، عصمت قاراج لود (پیرزن) همچون هنرمندانی بودند که در این مجموعه به عنوان بازیگر حضور داشتند؛ بازیگرانی که حالا برخی از آنها در قید حیات نیستند اما بی شک یکی از بهترین نقش آفرینی آنها در سریالی رقم خورد که منشا و معدنی برای خاطره بازی و خاطره سازی از دورانی هستند که نسل دهه شصت و هفتاد خوب می فهمند در چه حال و هوایی قرار داشت.
در این سال ها که از پخش سریال وضعیت سفید می گذرد، ماجرا به شکلی پیش رفته که از پس پخش این مجموعه باارزش رسانه ملی که در این سال ها دیگر رد پایی از آنها را نیز نمی توان میان سریال های این سال ها دریافت، نقطه نظرات زیادی پیرامون اثر مطرح شده که عمده آنها مبتنی بر ارزش گذاری و دیدگاه مثبتی است که روی این مجموعه ماندگار نوشته و به ثبت رسیده اند.
فضایی که بطور قطع دربرگیرنده نکات و مثبت و منفی مختلفی است اما به سبب پرداخت مناسب و هنرمندانه به عناصر خاطره ساز دوران دفاع مقدس و نگاه ناتورالیستی به زندگی قاطبه مردم در دوران جنگ که کار بسیار دشواری در ساخت سریال های این چنینی است، شرایطی برای مجموعه به وجود آمد که در تمامی ابعاد آن می توان به نقاط قابل اتکایی رجوع کرد، که هریک دارای ارزش های فنی و هنری زیادی است و می توان از آنها به عنوان مرجع و الگویی در راه ساخت آثار مخاطب پسند و فرهنگ مدارانه یاد کرد.
قطعاً در این راه، موسیقی متن و تیتراژ سریال هم یکی همچون مواردی است که در ردیف اول این ارزش گذاری ها می تواند مورد توجه قرار گیرد. فرآیندی که بواسطه هنرمندان متبحر و مخاطب شناسی چون سهراب پورناظری، تهمورس پورناظری و علیرضا قربانی توانست رنگ و بوی متفاوتی را به ملودی این اثر اضافه کند.
ملودی های ملهم از موسیقی ناب ایرانی که بواسطه آگاهی و دانش آهنگساز در تلفیق با حال و سهراب پور ناظری: اگر کارهای اخیر ما را شنیده باشید این کار با آنها فرق دارد اما اینجا ما در خدمت یک اثر بودیم و البته بعضی وقت ها هم تصاویر در خدمت موسیقی است هوای دیگر گونه های موسیقایی فضایی را پیش روی مخاطبان قرار داد که از آن می توان به عنوان یکی از ماندگارترین ملودی ها در عرصه موسیقی تیتراژ نام برد. جریانی که متاسفانه طی سالهای اخیر به سبب زد و بندهای اقتصادی تعدادی از تهیه کنندگان و تولیدکنندگان چنین مجموعه هایی، وارد کارزارهای تبلیغاتی شده که نه در آن از توانایی و استعداد هنرمند خبری هست و نه دربرگیرنده چارچوب ها و ارزش های یک اثر هنری است. گویی چنین فرآیندی روزی روزگاری مورد توجه پروسه ساخت و ساز سریال هایی بوده که به محتوا و ماندگاری اش توجه بیشتری داشتند.
البته در طول این پروسه که برون رفت پیروزمندانه و موفق از آن نیازمند رعایت مولفه های مختلفی است، این روابط فنی و هنری میان کارگردان و گروه آهنگسازی است که حمید نعمت الله به عنوان کارگردان و برادران پورناظری به عنوان تیم اصلی آهنگسازی اثر ثابت کرده اند که رفاقت و بودن در کنار هم چقدر می تواند در موفقیت یک اثر نقش یک تضمین کننده واقعی را ایفا کند. کما این که در این چارچوب حمید نعمت الله و پورناظری ها تجارب بسیار موفقی را کسب کرده اند که یکی از جلوه های آنرا می توان در آثاری همچون «رگ خواب» نیز مشاهده کرد.
مولفه ای که در آن سوی میدان میان پورناظری ها و علیرضا قربانی نیز وجود داشت. آن گونه که از پس همکاریهای مختلفی که گروه «شمس» متشکل از کیخسرو پورناظری، سهراب پورناظری و تهمورس پورناظری با این خواننده موسیقی ایرانی داشتند، آثاری تولید شد که هریک می تواند در زمره آثار شاخص آنها قرار گیرد. فرآیندی که در این سال ها به سبب هزاران اما و اگری که وجود دارد، در جریانی قرار گرفته که کمتر شاهد کنار هم قرار گرفتن هنرمندان شاخص برای تولید آثار موسیقایی هستیم.
در این میان کلید واژه «علیرضا قربانی» هم نیازی به توصیف و تمجید ندارد. وی در این سال ها با تمام انتقادات اجتناب ناپذیری که بر وی و همه هنرمندان در رویکرد های مختلفشان به حوزه موسیقی وارد است به مفهوم واقعی کلمه ذائقه مخاطبان آثارش را در مقاطع زمانی مختلف متوجه شده و با آگاهی از این ادراک مخاطب شناسانه تلاش نموده تا با همکاری آهنگسازان و نوازندگان صاحب ذوق و استعداد دست به تجربه هایی بزند که هریک تبدیل به آثاری باارزش و خاطره ساز شده اند.
پورناظری مدتی پیش بود که در یک گفتگوی رسانه درباره ی موسیقی سریال «وضعیت سفید» که با همکاری ۸۰ نوازنده اوکراینی و شامل ۵۰ دقیقه سمفونی و ۱۵۰ دقیقه ارکسترال ایرانی تولید شده، اظهار داشته بود: تجربه موسیقی متن و تیتراژ سریال «وضعیت سفید» بسیار تجربه خوبی بود. چون فضای کار هم هنری است و کارگردان برای گرفتن تمام تصاویرش وسواس به خرج داده است. من به عنوان کسی که دهه ۶۰ را لمس کرده ام می توانم بگویم چنین تصاویر زنده ای از آن دهه را ندیده بودم. طی این سال ها سریال های خوب و ماندگاری تولید شده است اما سریالی که بتواند تاریخ معاصر ما را اینچنین خوب تصویر و فضاسازی کند کم دیده ایم. موسیقی این سریال هم داستان خاص خودش را دارد.
این آهنگساز و نوازنده با استعداد موسیقی ایرانی که طی این سال ها موسیقی هایش با واکنش متفاوتی هم روبه رو شده در این گفتگو درباره ی تیتراژ ابتدایی هم اظهار داشته بود: تیتراژ ابتدایی ۹ ضربی است و به لحاظ ریتمیک تجربه نشده و پیچیده است و من هم از فضای کمانچه در کار استفاده کردم که هم به حال و هوای کار می خورد و هم شوریدگی که این قطعه دارد بسیار کمک کننده است و ما را به خواسته کارگردان و اثر نزدیک می کند.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار که از او درباره ی چیستی این خواسته ها توضیح خواسته بود، اظهار داشت: من خودم را درگیر کلمات نمی کنم. اتفاقاً مدتی پیش با آقای نعمت الله صحبت بود و درباره ی همین موضوع حرف می زدیم که یک کار فضای خودش را به همراه می آورد. موسیقی این کار هم انگار بدنبال فضای کار خودش، خودش را نشان داد. من هم اهتمام نکردم موسیقی خودم را همراه بیاورم. به هر حال اگر کارهای اخیر ما را شنیده باشید این کار با آنها فرق دارد اما اینجا ما در خدمت یک اثر بودیم و البته بعضی وقت ها هم تصاویر در خدمت موسیقی است. موسیقی فیلم و سریال واقعاً بحث جذابی است. ارتباط موسیقی و تصویر هم بسیار تاثیر گذار است. شخصاً هم علاقه زیادی به موسیقی که با تصویر همراهی می شود دارد و هنوز در ذهن من موسیقی فیلم «دلشدگان» یا موسیقی فیلم های دیگری مثل «مادر» در ذهن من بسیار تاثیر گذار مانده است. در نهایت باید بگویم بیش از خواسته من یا هر کس دیگر مهم همراهی و همنشینی موسیقی با تصاویر است. حالا اگر حس نوستالژیکی دارد موسیقی می رود در همراهی آن حس یا ایجاد فضای صمیمی. ولی این طور نیست که دقیقاً به کلمات فکر نماییم و بعد بگوییم خب این طور می شود به موسیقی تبدیلش کرد.
پورناظری که از پس تجربه موسیقی ابتدایی تیتراژ این سریال، اثر تصویری را همراه با مرحوم محمدرضا شجریان و برادرش تهمورس پورناظری منتشر نموده بود، در جواب پرسش دیگری در خصوص روش استفاده از موسیقی ایرانی در ساخت ملودی سریال «وضعیت سفید» بیان کرد: وقتی کار ایرانی می نماییم نمی توانیم عنصر ایرانی بودن در موسیقی را فاکتور بگیریم. این کار هم کاملاً از جنس زندگی ایرانی بود. از جانب دیگر ما هم موسیقی سنتی کار می نماییم. ما سر این کار با آقای نعمت الله خیلی تفاهم داشتیم. از جانب دیگر یادمان نرود که اصلاً دهه ۶۰ دهه موسیقی سنتی است. درباره ی تیتراژ ابتدایی هم باید بگویم تصاویری که ساسان توکلی روی موسیقی گذاشته بود کلاً راضی کننده است اما شاید جا داشت بهتر هم باشد.
این آهنگساز و نوازنده موسیقی ایرانی که طی سالهای اخیر در قالب همکاری با خواننده های مختلف دست به تجربه های متفاوتی در زمینه فعالیتی خود زده درباره ی نقش سنتور در محور و تم اصلی ملودی های سریال «وضعیت سفید» و همین طور خواننده های دیگر اظهار داشت: البته عود هم هست اما سنتور نقش اول است. چون تصویر را خوشرنگ می کند. حس ما به هر حال در آن لحظه این بود. این در حالیست که علاوه بر استفاده از علیرضا قربانی، سید جلال الدین محمدیان، بیژن کامکار و وحید تاج نیز در موسیقی اثر به عنوان خواننده بخش های مختلف حضور دارند.
پورناظری در بخش پایانی این گفتگو هم وقتی از او درباره ی سازهای ایرانی و ارتباط آن با شخصیت های سریال وضعیت سفید پرسش می کنند، شخصیت عباس را به ساز تمبک، شخصیت امیر را به ساز کمانچه، شخصیت مادربزرگ را به ساز سه تار، شخصیت بیژن را به ساز عود، شخصیت احترام را به ساز ویولن و حمید نعمت الله را به ساز تار شبیه می کند که در همان باغ که شبیه ساز سنتور است بخش هایی از داستان را روایت می کنند.
به هر ترتیب موسیقی متن و تیتراژ بطور قطع و حتما یکی از عناصر مهم رسانه ای در پیشبرد اهداف فکری نویسنده و کارگردان یک اثر تصویری برای القای حس اثر به مخاطب است. فضایی به شدت قانونمند و دارای مولفه که در زمینه های تخصصی و دانشگاهی از ابعاد مختلف قابل بررسی است.
جریانی که البته در دهه های اخیر مورد توجه خیلی از تهیه کنندگان و سازندگان مختلف آثاری سینمایی و تلویزیونی قرار گرفته و بااینکه عمدتا حول محور موسیقی پاپ در بستر تولید و ساخت قرار می گیرد. اما حضور آدم هایی چون سهراب پورناظری، علیرضا قربانی، همایون شجریان و خیلی از هنرمندان پیشکسوت و جوان دیگر در این حوزه که منتج به خلق آثاری چون «وضعیت سفید» می شود، می تواند کورسوی امیدی در پروسه ساخت موسیقی تیتراژهایی باشد که لطمه شناسی آن امری جدی و لازم است
برای شنیدن موسیقی ابتدایی سریال «وضعیت سفید» اینجا را کلیک کنید.
منبع: سایت رسمی سیامك یزدانجو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب