روایت مهر از نواهای عاشورایی – ۲۰؛
شنیدن نوای احیاگر نوحه خوانی جنوب در اربعین
به گزارش سایت رسمی سیامک یزدانجو، آلبوم اربعین در بوشهر با نوای مرحوم جهانبخش کردی زاده از احیاگران نوحه خوانی های جنوب کشور یکی از مهم ترین آثار پژوهشی در حوزه موسیقی محرم در جنوب بخصوص استان بوشهر است.
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: عرصه تولید آثار موسیقایی در رابطه با مضامین و رویدادهای مذهبی و اعتقادی همواره جزو پرطرفدارترین و در عین حال پرچالش ترین عرصه های فرهنگی هنری کشورمان بوده است که طی سالهای متمادی دوشادوش سایر فعالیتهای فرهنگی هنری در رابطه با این مورد مورد توجه مخاطبان و هنرمندان قرار گرفته است.
تولیدات این حوزه با اینکه همواره در معرض افترا های فراوان همچون «سفارشی بودن» قرار داشته اند اما به علت حس و حال موجود در آنها که برگرفته از باورها و اعتقادات نهفته در ضمیر خیلی از مخاطبان بالقوه است، در اکثر موارد فعالیت در این عرصه را با استقبال هنرمندان مواجه کرده است.
همزمان با ایام سوگواری سیدالشهدا (ع) بر آن شدیم تا نگاهی اجمالی به تولیدات موسیقایی مختلف در رابطه با قیام عاشورا در کشورمان در چارچوب های گوناگونی چون آلبوم، موسیقی متن فیلم و سریال، اجرای زنده و مواردی از این دست داشته باشیم. در این چارچوب آنچه مورد توجه قرار گرفته و می گیرد، صرفا مرور و یادآوری آثار برجسته حوزه موسیقی «عاشورایی» است که در سالهای دور و یا نزدیک تولید و در بازار موسیقی عرضه شده اند. آثاری که طبیعتاً بعضی از آنها از درجه کیفی ممتاز برخوردار بوده اند و شاید برخی دیگر با انتقاداتی هم در موعد انتشار به لحاظ موسیقایی و محتوایی مواجه بوده اند اما همه در یک وجه اشتراک دارند و آن ماندگاری در حافظه جمعی دل بستگان اباعبدالله (ع) است.
در بیستمین قسمت از سلسله گزارش های «روایت مهر از نواهای عاشورایی» که همچون دوره های گذشته طی ایام محرم و صفر پیش روی مخاطبان قرار می گیرد، به سراغ معرفی یک آلبوم موسیقایی از موسیقی منطقه بوشهر با نوای مرحوم جهانبخش کردی زاده رفتیم که باآنکه در بین قاطبه مردم دربرگیرنده شهرت و همه گیری آن چنانی نیست، ولی بطور حتم یکی از منابع مهم و پرارزش موسیقایی برای شناسایی هرچه بهتر و موثر نوحه خوانی های جنوب کشور بخصوص منطقه بوشهر است که با صدای مرحوم کردی زاده که از او بعنوان یکی از احیاگران نوحه های جنوب کشور یاد می کنند می تواند مورد توجه قرار گیرد.
جهانبخش کردی زاده ملقب به «بخشو» به سال ۱۳۱۵ در بوشهر متولد شد و بعد از طی دوران کودکی و نوجوانی تبدیل به یکی بهترین نوحه خوانان و مداحان استان بوشهر شد. در این چارچوب صدای منحصر به فرد مرحوم بخشی زاده در آیین های عزاداری و سینه زنی بوشهری بود که باعث معرفی این سبک منحصر به فرد عزاداری در ایران و حتی دنیا شد. و شاید به همین خاطر باشد که از او بعنوان یکی موثرترین و مشهورترین مداحان و نواگران استان بوشهر یاد می کنند.
آنچه این نوحه خوان برجسته بوشهری در مجالس عزاداری و سوگواری حضرت سیدالشهدا اجرا می کرد به قدری دربرگیرنده جذابیت های فراوانی بود که خیلی از جهانگردان اروپایی و امریکایی برای شنیدن صدای او به ایران سفر می کردند. کما این که خیلی از هنرمندان برگزیده موسیقی ایرانی همچون مرحوم محمدرضا لطفی، لوریس چکناوریان و خیلی از پژوهشگران موسیقی اقوان در زمان حیات این هنرمند عرصه موسیقی آینی با او ملاقات های گوناگونی را انجام دادند. چارچوبی که با اتکا به تسلط مثال زدنی بخشی زاده در اجرای شروه، چاوش خوانی، مناجات خوانی، صبحدم خوانی، بیت خوانی، جنگ نامه خوانی، مصیبت خوانی و خیام خوانی از او هنرمندی ساخته بود که نوحه های بوشهری بدون حضور و تعدادی اندک از هنرمندان این منطقه در معرض فراموشی و انقراض قرار می گرفت.
اتفاقاً بر همین مبنا بود که خیلی از ملودی ها و سبک های مختلف نوحه خوانی که دهه های اخیر شهرتی فراگیر یافته به واسطه الهام از ملودی ها و نغمات خوانده شده از این مرحوم کردی زاده بوده که باعث استقبال مردم را هم فراهم ساخته شده است. یکی از همین آهنگ ها، نوحه معروف «ممد نبودی ببینی» به مناسبت آزادسازی خرمشهر بوده که بر مبنای ملودی نوحه «لیلا بگفتا ای شه لب تشنه کامان» با نوای مرحوم کردی زاده است. همین روند بود که چندی قبل به واسطه پیگیری های به عمل امده توسط کارشناسان میراث فرهنگی صدای بخشو را بعنوان صدای ماندگار در لیست آثار معنوی و ناملموس ملی کشور ثبت کردند.
برای شنیدن نوحه «لیلا بگفتا» اینجا را کلیک کنید.
از این هنرمند که در سال ۱۳۵۶ درگذشت آثار چندانی به جای باقی نمانده است اما هنرنمایی وی بعنوان نوحه خوان، شروه خوان و شاهنامه خوان در سریال تلویزیونی «دلیران تنگستان» به کارگردانی همایون شهنواز، نوحه خوانی در مستند اربعین به کارگردانی ناصر تقوایی و تولید آلبوم موسیقی «اربعین در بوشهر» با همراهی حسین خرمائی توسط موسسه موسیقی «ماهور» همچون آثاری هستند که از «بخشو» یاد «بخشی» در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
آنچه این نوحه خوان برجسته بوشهری در مجالس عزاداری و سوگواری حضرت سیدالشهدا اجرا می کرد به قدری دربرگیرنده جذابیت های فراوانی بود که خیلی از جهانگردان اروپایی و امریکایی برای شنیدن صدای او به ایران سفر می کردن این مجموعه حاصل ضبط های فوزیه مجد، پژوهشگر موسیقی نواحی، از مراسم نوحه خوانی و نواختن سنج و دمّام در اربعین سال ۱۳۵۲ در بوشهر است و طبق آنچه پژوهشگر به آن دست یافته مراسم اربعین بوشهر با «سنج و دمّام» پا می گیرد که به صورت معمول از هفت دمّام، هفت سنج و یک بوق استفاده می شود. پیش از حضور یافتن نوحه خوان اصلی، یک پیش خوان تعدادی نوحه می خواند تا «برهای سینه» شکل گیرند. «برسینه» به دایره ای از مردها، از پیر و جوان و خردسال، که دور نوحه خوان یک حلقه می سازند گفته می شود. نوحه خوان منتظر می ماند تا حلقه ها شکل گیرند و بیشتر شوند و آنگاه وارد میدان می شود و پیش خوان کنار می رود و نوحه خوانی آغاز می شود.
نگارنده در مقدمه این آلبوم نوشته است: آن سال، اربعین حسینی مصادف شد با اوایل سال نو، یعنی ششم فرودین، دو هفته پیش از این تاریخ، نگارنده از قشم و بندرعباس به تهران بازگشته و خبردار شد که مراسمی بس در خور توجه در بوشهر، به مناسبت روز اربعین هر سال برگزار می گردد. تدارک لازم دیده شد و راه افتادیم. قبلاً اطلاع پیدا کرده بود که محمود هنگوال صدابرداری که نگارنده را در اولین سفر به منظور گرداوری موسیقی در خراسان، در پاییز سال ۱۳۵۱ همراهی کرده بود، حالا به مناسبت سریال «دلیران تنگستان» در بوشهر حضور دارد.
بی شک با تجهیزات لازم برای صدابرداری در بوشهر دریافتیم که مراسم اربعین از عصر همان روز، یعنی روز پیش از اربعین، در مسجدهای متعدد شروع می شود، نخست در جوار مسجد ظلم آباد، که حالا صلح آباد نام دارد، مستقر شدیم چون دمام زنی همراه با سنج و بوق که مراسم «سنج و دمام» گفته می شود، در آن مکان در محوطه ای بیرون از مسجد، صورت می گرفت و محمود هنگوال با کمک صدابردارابوطالب نیا، هدفون به گوش و ناگرا به دوش و میکروفن به دست، در بین نوازنده ها، اجرای «سنج و دمام» را ضبط کردند که حدود بیست دقیقه به طول انجامید. فوری خویش را به مسجد بهبانی رساندیم، آنجا بیرون از مسجد، نوجه ها توسط حسین خرمایی با شور و حالی ویژه هدایت می شد.
شب بود که به خانه جهانبخش کردی زیاده رهسپار شدیم. سرای او مملو از سوگواران و چند اتاق پرجمعیت بود. کردی زاده لقب بخشو داشت. وصف او را همان روز در بوشهر شنیده بودیم و آن شب برای نخستی بار، به آواز او با آن طنین مخملی گیرایش، گوش سپردیم. فردای آن روز، روز اربعین مجدد در محوطه بیرونی مسجد میان مردم قرار گرفتیم و محتوای شیارهای ۱ و ۲ و ۳ این آلبوم، ضبط آوازهای سوگواری آن روز است که با تک خوانی بخشو کردی زاده و هم خوانی گروهی که حلقه وار دور او گرد آمده بودند، اجرا شده است. بخشو درحال خودش بود و برای ما فرصتی دیگر، برای دیدار او و آشنایی بیشتر پیش نیامد.
جهانبخش کردی زاده به سال ۱۳۱۵ متولد شد و به سال ۱۳۵۶ درگذشته است. نوحه خوان علی مهیمنیان استاد او بوده است. بخشو مدتی در کارخانه آراد بوشهر شاغل بوده و سپس راننده تاکسی و مسافرکشی می کرده است. او علاوه بر نوحه خوانیف مصیبت خوانی، شروخ خوانی، خیام خوان و چاووش خان بوده است.
حسین خرمائی به سال ۱۳۲۵ در بوشهر متولد شده، او کارمند بازنشسته استانداری بوشهر و ساکن کرج شد. پدر وی سی و پنج سال در بوشهر نوحه خوان بوده و دانش و هنرش را به پسر انتقال داد، حسین خرمایی نوحه خوانی را بعد از ۱۳۵۸ ترک گفت و از آن پس تا کنون به ساختن موسیقی نوحه می پردازد.
به هر حال توجه به ساختار موسیقایی نوحه ها و ملودی های در رابطه با ایام سوگواری حضرت سیدالشهدا که هریک دربرگیرنده غنای محتوایی و موسیقایی ارزشمندی است می تواند رجوعی پرارزش به آثاری باشند که هریک می توانند گنجینه ای پرارزش برای حفظ شعائر و آیین های در رابطه با شهادت حضرت امام حسین در جای جای کشورمان باشد.
برای شنیدن نوحه ای دیگر از مرحوم بخشی زاده اینجا را کلیک کنید.
منبع: siamakyazdanjoo.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب